Keti Koti Groningen 2020: Financiële compensatie: toen en nu

Keti Koti Groningen 2020: Financiële compensatie, toen en nu

Datum: 1 juli 2020; tekst: Willem van der Sluis

Vandaag wordt herdacht (en gevierd) dat op 1 juli 1863 de slavernij officieel werd afgeschaft in de Nederlandse Atlantische koloniën. Dat de toen 45.275 ‘vrijgemaakte’ Afrikanen nog tien jaar moesten doorwerken op de plantage-werkkampen is inmiddels bekend. Niet dat ze daarna echt ‘vrij’ waren; er is – zoals de Black Lives Matter-beweging en de huidige ontwikkelingen in Caribisch Nederland laten zien – nog steeds sprake van afschaffing zonder emancipatie.

Een ander bekend feit is dat de plantage-werkkampeigenaren voor een bedrag van 12 miljoen Gulden financieel gecompenseerd werden voor hun verlies aan ‘menselijk kapitaal’ door de Nederlandse staat.

In Groningen werd dit besluit juridisch gerechtvaardigd door Cornelis Star Numan (1807-1857), hoogleraar staats- en volkenrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen. Halverwege de negentiende eeuw woonde hij samen met zijn vrouw Octavia Cornelia Susanna van Swinderen (1806-1896) in het Hinckaertshuis aan de Oude Kijk in ’t Jatstraat 6.

In zijn colleges staats- en volkenrecht veroordeelde hij de slavernij als ‘een diepen toestand van vernedering’ en ‘miskenning van de werking van de vrucht des arbeids’. De hervormde Star Numan meende dat de ‘Christennatieën’ het moeilijk op te lossen vraagstuk van hun voorvaderen hadden geërfd ‘om arbeid van slavernij te bevrijden’.

Desondanks beschouwde Star Numan de financiële compensatie voor plantage-werkkampeigenaren als een onvervreemdbaar recht. Hij was dus medeverantwoordelijk voor de compensatie die onder meer de Groningse familie Feith ontving.

Hoewel Star Numan vond dat ‘het eigendom van slaven op onregt berust’, erkende het besluit tot compensatie de slavernij in wezen als legitiem. Het is nu tijd dat de Nederlandse staat het erkent als misdaad tegen de menselijkheid en overgaat tot herstelbetalingen aan hen die hier echt recht op hebben.

Tegenwoordig is de morele verontwaardiging over de financiële compensatie van de plantage-werkkampeigenaren door de Nederlandse staat relatief groot. Deze mentaliteit zegeviert echter vandaag de dag nog steeds. Zo stond Nederland ruim 50 jaar geleden aan de wieg van het systeem van ‘onafhankelijke’ internationale rechtbanken (ISDS) die multinationals op basis van investeringsverdragen in staat stellen om nationale overheden aan te klagen en financiële compensatie te eisen voor verlies van inkomen door eventueel nadelig politiek-economisch beleid. Via Nederland werd de afgelopen 50 jaar meer dan 100 miljard geclaimd.

Een voorbeeld hiervan, hoewel niet juridisch afgedwongen, is de financiële compensatie van 90 miljoen voor de NAM (in bezit van Shell en ExxonMobile) door de Nederlandse staat voor het verlies van inkomen nu de Groningse gaskraan dicht wordt gedraaid. Ook hier berust de compensatie op de erkenning van de gaswinning als legitiem.

Dat de historische situaties van de voormalige tot slaafgemaakte Afrikanen en de huidige gedupeerde Groningers (vanwege de aardbevingsschade als gevolg van gasextractie) niet vergelijkbaar zijn, is evident.

Waar het om gaat is dat deze vergelijking laat zien dat het (Nederlands) kolonialisme niet tot het verleden behoort. Het maakt duidelijk hoe het (niet-)menselijk leven, zowel toen als nu, er niet toe doet in de nog altijd bestaande koloniale mentaliteit van de politiek-kapitalistische elite van Nederland.

Vandaag maakte de directeur van het Groninger Museum, Andreas Blühm, bekend dat er een tentoonstelling komt over het Groningse slavernijverleden. Decolonize Groningen roept op om dit niet tot stand te laten komen met financiële bijdragen van twee sponsoren van het museum: GasUnie (100% in bezit van de Nederlandse staat) en GasTerra (50% in bezit van Shell en ExxonMobile en 50% van de Nederlandse staat). Gebruik deze gelegenheid om alle relaties met de koloniale multinationals van deze tijd te verbreken.

#KetiKotiGroningen #1873 #BlackLivesMatter  #Shell Must Fall

Bronnen

Margriet Fokken en Barbara Henkes, Sporen van het slavernijverleden in Groningen. (Groningen: Uitgeverij Passage, 2016), 30-31.

Kwame Nimako en Glenn Willemsen, The Dutch Atlantic: Slavery, Abolition and Emancipation. (Pluto Press, 2011), 87-148.

Sandew Hira en Stephen Small, 20 vragen antwoorden over het Nederlandse slavernijverleden en haar erfenis. (Den Haag: Amrit Publishers, 2015), 46-51.

https://www.globalinfo.nl/Recensies-enzo/50-jaar-isds-rechtbank-voor-multinationals

https://www.rtvnoord.nl/nieuws/704699/Rekenkamer-voorschot-van-90-miljoen-van-de-Staat-voor-de-NAM-niet-goed-verantwoord

https://www.nam.nl/over-ons/gasgebouw.html

https://www.shellwatch.nl/

https://forum.nl/nl/agenda/keti-koti